Odzyskanie nieruchomości w Polsce. W dalszym ciągu możliwe jest odzyskanie utraconych nieruchomości w Polsce. Największe szanse mają jednak osoby próbujące odzyskać majątki w Warszawie. Warto jest zweryfikować posiadane dokumenty, jak również wiedzę członków rodziny nt. utraconych nieruchomości warszawskich. W przypadku spełnienia przesłanek wskazanych w niniejszym artykule, można bowiem oczekiwać, że w stosunku do nieruchomości warszawskich działania reprywatyzacyjne przyniosą pozytywny efekt.

Od uzyskania przez Polskę suwerenności w 1989 r. minęło już prawie ćwierć wieku. W tym czasie Państwo Polskie podejmowano szereg prób całościowego uregulowania kwestii reprywatyzacji w drodze ustawy, jednakże próby te nie przyniosły oczekiwanego efektu. Byli właściciele i ich następcy prawni (niezależnie od posiadanego obecnie obywatelstwa) nie zostali jednak pozbawieni możliwości odzyskania utraconych nieruchomości bądź uzyskania odszkodowania za nie. Obecne przepisy prawa umożliwiają każdemu podjęcie działań na drodze postępowań sądowych i administracyjnych. Należy jednak pamiętać, iż nie w każdym przypadku działania te mogą przynieść pozytywny efekt. Ponadto postępowanie może trwać nawet kilkanaście lat. Poniżej przedstawiam najważniejsze przyczyny takiego stanu rzeczy.

Następstwo prawne – Największym problemem w każdej sprawie reprywatyzacyjnej są kwestie związane z następstwem prawnym (dziedziczeniem) po dawnym właścicielu nieruchomości. Bez ustalenia spadkobierców dawnego właściciela żadne postępowanie administracyjne lub sądowe nie może się toczyć, gdyż w takich postępowaniach konieczny jest udział wszystkich właścicieli/współwłaścicieli nieruchomości bądź ich spadkobierców. Tymczasem w trakcie II wojny światowej zginęła olbrzymia liczba dawnych właścicieli nieruchomości (a nawet całe rodziny), w szczególności narodowości żydowskiej. W takiej sytuacji trudno jest ustalić aktualnych następców prawnych, a niekiedy jest to wręcz niemożliwe. W celu ustalenia następstwa prawnego konieczne jest przeprowadzenie szeregu postępowań, np. postępowań spadkowych lub postępowań o uznanie za zmarłego. Niekiedy niezbędne jest również przeprowadzenie takich czynnosci poza Polską, np. w sytuacji, gdy dawny właściciel wyjechał po wojnie z kraju. Niestety, prowadzenie tych postępowań skutkuje zwłoką w prowadzeniu właściwych postępowań reprywatyzacyjnych, jak również zwiększa koszty.

Dokumentacja źródłowa – Inną kwestią jest dostęp do dokumentacji źródłowej. Częstokroć zdarza się, że następcy prawni nie posiadają jakichkolwiek dokumentów dotyczących majątku swoich poprzedników prawnych. W takiej sytuacji pomocne jest chociażby wskazanie adresu nieruchomości, której roszczenia mogą dotyczyć. Znając adres, możliwe jest uzyskanie dostępu do dokumentów w archiwach, urzędach czy sądach. Należy jednak pamiętać, że dostęp do dokumentacji uzależniony jest od wykazania następstwa prawnego po dawnym właścicielu – czasami wystarczy wykazanie pokrewieństwa.

Odszkodowanie na podstawie umów międzynarodowych – Nie odzyska nieruchomości ani nie uzyska odszkodowania za nią dawny właściciel (bądź jego następca prawny), jeżeli po wojnie na podstawie umów międzynarodowych wypłacone zostało mu odszkodowanie za pozostawiony w kraju majątek. Takich przypadków było bardzo dużo, każdorazowo kwestia ta wymaga więc wyjaśnienia i bacznej analizy.

Trudności w reprywatyzacji – Nawet w przypadku ustalenia następstwa prawnego po dawnym właścicielu, pozyskania dokumentów źródłowych oraz ustalenia, że dawny właściciel nie uzyskał odszkodowania za granicą, okazać się może, że podjęcie działań reprywatyzacyjnych nie przyniesie sukcesu. Uzależnione jest to bowiem od charakteru utraconej nieruchomości i podstawy prawnej jej przejęcia przez Skarb Państwa, ponieważ obecnie Skarb Państwa podnosić już może zarzuty przedawnienia roszczeń (z którymi dawni właściciele nieruchomości nie występowali od 1989 r.), jak również powoływać się na możliwość zasiedzenia nieruchomości. W takiej sytuacji może nie być możliwe nie tylko odzyskanie nieruchomości, ale również uzyskanie za nią odszkodowania.

Nieruchomości warszawskie – Takiego zagrożenia nie ma jednak w odniesieniu do utraconych nieruchomości położonych w granicach dawnej Warszawy, ponieważ w odniesieniu do tych gruntów obowiązuje nadal wydany w 1945 r. tzw. Dekret Warszawski, który odebrał byłym właścicielom nieruchomości. Dekret przewidywał bowiem specyficzny tryb ubiegania się o przyznanie praw do tych nieruchomości. Uprawnienia te nie wygasły, jak również, co do zasady, nie są objęte możliwością przedawnienia roszczeń. Co więcej, w przypadku braku możliwości odzyskania nieruchomości warszawskiej w naturze, możliwe jest uzyskanie odszkodowania w wysokości aktualnej, pełnej jej wartości, liczonej z uwzględnieniem stanu nieruchomości z momentu przejęcia jej przez Skarb Państwa.

Wnioski – warto jest zweryfikować posiadane dokumenty, jak również wiedzę członków rodziny nt. utraconych nieruchomości warszawskich. W przypadku spełnienia przesłanek wskazanych w niniejszym artykule, można bowiem oczekiwać, że w stosunku do nieruchomości warszawskich działania reprywatyzacyjne przyniosą pozytywny efekt.